Stan zachowania monet i banknotów to czynnik, który w ogromnej mierze wpływa na wartość egzemplarzy kolekcjonerskich. W jakiej skali oceniamy eksponaty, np. na aukcjach? Czym charakteryzują się banknoty w stanie UNC? Odpowiadamy na najważniejsze pytania.
Od stanu zachowania banknotów i monet zależy wycena ich wartości. Im lepiej zachowany egzemplarz, tym wyższą cenę może osiągnąć podczas sprzedaży. To nie wszystko – w przypadku banknotów współczesnych z reguły kolekcjonerzy akceptują w swoich zbiorach tylko najlepiej zachowane eksponaty. Jedynie rzadkie banknoty historyczne mogą być niższej klasy i nosić niewielkie ślady zużycia. Sprawdźmy, jakie skale są stosowane przy opisywaniu stanu zachowania banknotów i monet kolekcjonerskich – w Polsce i na świecie.
Stan zachowania banknotów
Na początku warto wspomnieć o tym, że skale używane na świecie są do siebie podobne, ale mają także sporo różnic. Przykładowo amerykańska skala Sheldona obejmuje aż 70 punktów, gdzie 1 to wartość najniższa, a 70 – najwyższa. Monety klasyfikowane od 60 do 70 to egzemplarze w stanie nieobiegowym. Poniżej przedstawiliśmy skalę brytyjską według IBNS (International Bank Note Society) oraz polską – m.in. banknoty w stanie UNC wraz z opisem.
| Skala polska | Skala IBNS | Opis |
| I | UNC (Uncirculated) | Stan bankowy, nieobiegowy – banknot perfekcyjnie zachowany, z oryginalnym połyskiem i ostrymi rogami. |
| -I | -UNC | Stan bankowy – bez śladów obiegu, z oryginalnym połyskiem, ma zaokrąglone rogi. |
| I/II | AU (About UNC) (XF/UNC) | Stan prawie nieobiegowy – banknot z minimalnymi śladami obiegu i oryginalnym połyskiem. |
| II | XF/EF | Stan piękny – niewielkie ślady obiegu, maks. 3 lekkie zgięcia lub 1 mocne. Oryginalny połysk, lekkie zabrudzenia krawędzi. |
| III | VF (Very Fine) | Stan bardzo dobry – banknot ma większe ślady obiegu, jest sztywny, może mieć ślady po złożeniach. Rogi nie są ostre, ale też nie w pełni zaokrąglone. |
| IV | F (Fine) | Stan dobry – wyraźne ślady obiegu, wiele zagięć i załamań. Banknot przybrudzony, minimalne naddarcia. |
| V | VG (Very Good) | Stan dostateczny – banknot był długo w obiegu, ma naddarcia dochodzące do rysunku, zaokrąglone rogi, może wystąpić dziurka od zginania. |
| VI | G (Good) | Stan słaby – wyraźne ślady zużycia, wyblakłe kolory, wiele śladów zginania, plamy. Banknot czytelny, chociaż mogą występować ubytki papieru czy napisy. |
| VI/VII | Fair | Bardzo zniszczony, spore ubytki papieru, np. na rogach, widoczne naddarcia i zabrudzenia. |
| VII | P (Poor) | Stan zły – banknot bardzo zniszczony, częściowo nieczytelny. Fragmenty urwane, duże ubytki papieru, może być posklejany. |
Stan zachowania monet
W Polsce skala zachowania monet została stworzona przez Edmunda Kopickiego. Obecnie, po niewielkich zmianach, nadal służy do określania stanu numizmatów. Wyróżniamy następujące klasy:
- stan I – stan menniczy (SM) – moneta nigdy nie była w obiegu, zachowana w idealnym stanie, bez uszkodzeń, śladów użytkowania i czyszczenia.
- stan II – znakomity (ZN) – monety mogą zawierać drobne uszkodzenia, np. powstałe w procesie bicia lub przy transporcie. Cechą charakterystyczną jest połysk stempla.
- stan III – bardzo piękny (BP) – numizmaty będące w obiegu, posiadają niewielkie zarysowania, wytarcia reliefu czy uszkodzenia brzegu.
- stan IV – piękny (P) – monety czytelne, jednak z dużymi śladami zużycia.
- stan V – bardzo dobry (BD) – monetę można rozpoznać pomimo bardzo poważnych śladów zużycia. Niektóre szczegóły są nieczytelne, trudno rozpoznać znak menniczy.
- stan VI – dobry (DB) – numizmat trudny do rozpoznania, nieczytelny rysunek i legenda, moneta do identyfikacji wymaga określenia rodzaju metalu, średnicy, wagi, porównania z innymi egzemplarzami.
- stan VII – zły (Z) – nie jest możliwa identyfikacja monety.
Porównajmy skalę używaną w Polsce do tych, którymi posługują się np. kolekcjonerzy z Niemiec czy krajów anglojęzycznych.
| Polska | USA/kraje anglojęzyczne | Niemcy | Francja | |
| I | Stan menniczy (SM) Stan lustrzany (L) | Uncirculated (UNC) Mint State (MS) | Unzirkuliert (UNZ) Stempelglanz (STGL) | Splendide (SPL) Fleur de coin (FDC) |
| II | Znakomity (ZN) | Extra Fine (EF lub XF) | Vorzüglich (VG) | Superbe (SUP) |
| III | Bardzo piękny (BP) | Very Fine (VF) | Sehr schön (SS) | Très très beau (TTB) |
| IV | Piękny (P) | Fine (F) | Schön (S) | Très beau (TB) |
| V | Bardzo dobry (BD) | Very Good (VG) | Sehr gut erhalten (SGE) | Beau (B) |
| VI | Dobry (DB) | Good (V) | Gut erhalten (GE) | Assez beau (AB) |
| VII | Zły (Z) | Poor (PR) | Gering erhalten |
Źródło tekstu: https://goldbroker.pl/poradnik-inwestora/co-to-jest-stan-zachowania-banknotow-i-monet/